Wade-Giles (pronuncia [ˌweɪd ˈdʒaɪlz]), a volte abbreviato Wade, è un sistema di romanizzazione (notazione fonetica e traslitterazione in scrittura latina) dei caratteri del cinese standard, la pronuncia ufficiale per la lingua cinese, elaborata a partire dalla varietà locale di Pechino del cinese mandarino. Sviluppatosi da un sistema ideato da Thomas Wade a metà del XIX secolo, si consolidò nel dizionario cinese-inglese sviluppato da Herbert Giles insieme al figlio Lionel. Fu il sistema di traslitterazione più importante nel mondo anglofono durante la maggior parte del XX secolo.
Storia
Il sistema Wade-Giles è stato progettato per traslitterare i termini cinesi per gli specialisti. Questa origine ha indotto nel senso comune che il sistema non sia intuitivo per i non specialisti e non utile per l'insegnamento della pronuncia cinese.
La Cina ha usato il sistema Wade-Giles per decenni come standard de facto, insieme a molti altri sistemi di romanizzazione ufficiali ma oscuri, in successione, detti Gwoyeu Romatzyh (1928), (1986) e Tongyong Pinyin (2000). I toponimi di Taiwan nell'uso internazionale sono ancora praticamente tutti in Wade-Giles. Anche molti americani-taiwanesi usano la grafia Wade-Giles per i loro nomi cinesi.
Il sistema di romanizzazione Hanyu Pinyin è invece il sistema ufficiale e il più usato in Cina.
Tabella di confronto con altri sistemi di romanizzazione
IPA | a | ɔ | ɛ | ɤ | ai | ei | au | ou | an | ən | aŋ | əŋ | ʊŋ | aɚ |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Pinyin | a | o | e | e | ai | ei | ao | ou | an | en | ang | eng | ong | er |
Tongyong pinyin | a | o | e | e | ai | ei | ao | ou | an | en | ang | eng | ong | er |
Wade-Giles | a | o | eh | o/ê | ai | ei | ao | ou | an | ên | ang | êng | ung | êrh |
Zhuyin | ㄚ | ㄛ | ㄝ | ㄜ | ㄞ | ㄟ | ㄠ | ㄡ | ㄢ | ㄣ | ㄤ | ㄥ | ㄨㄥ | ㄦ |
Esempio | 阿 | 哦 | 呗 | 俄 | 艾 | 黑 | 凹 | 偶 | 安 | 恩 | 昂 | 冷 | 中 | 二 |
IPA | i | ie | iou | iɛn | in | iŋ | iʊŋ | u | uo | uei | uən | uəŋ | y | ye | yɛn | yn |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Pinyin | yi | ye | you | yan | yin | ying | yong | wu | wo/o | wei | wen | weng | yu | yue | yuan | yun |
Tongyong pinyin | yi | ye | you | yan | yin | ying | yong | wu | wo/o | wei | wun | wong | yu | yue | yuan | yun |
Wade-Giles | i | yeh | yu | yen | yin | ying | yung | wu | wo/o | wei | wên | wêng | yü | yüeh | yüan | yün |
Zhuyin | ㄧ | ㄧㄝ | ㄧㄡ | ㄧㄢ | ㄧㄣ | ㄧㄥ | ㄩㄥ | ㄨ | ㄨㄛ | ㄨㄟ | ㄨㄣ | ㄨㄥ | ㄩ | ㄩㄝ | ㄩㄢ | ㄩㄣ |
Esempio | 一 | 也 | 又 | 言 | 音 | 英 | 用 | 五 | 我 | 位 | 文 | 翁 | 玉 | 月 | 元 | 云 |
IPA | p | pʰ | m | fəŋ | tiou | tuei | tuən | tʰ | ny | ly | kɤɚ | kʰ | xɤ |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Pinyin | b | p | m | feng | diu | dui | dun | t | nü | lü | ger | k | he |
Tongyong pinyin | b | p | m | fong | diou | duei | dun | t | nyu | lyu | ger | k | he |
Wade-Giles | p | p' | m | fêng | tiu | tui | tun | t' | nü | lü | kêrh | k' | ho |
Zhuyin | ㄅ | ㄆ | ㄇ | ㄈㄥ | ㄉㄧㄡ | ㄉㄨㄟ | ㄉㄨㄣ | ㄊ | ㄋㄩ | ㄌㄩ | ㄍㄜㄦ | ㄎ | ㄏㄜ |
Esempio | 玻 | 婆 | 末 | 封 | 丟 | 兌 | 顿 | 特 | 女 | 旅 | 歌儿 | 可 | 何 |
IPA | tɕiɛn | tɕiʊŋ | tɕʰin | ɕyɛn | ʈʂɤ | ʈʂɨ | ʈʂʰɤ | ʈʂʰɨ | ʂɤ | ʂɨ | ʐɤ | ʐɨ | tsɤ | tsuo | tsɨ | tsʰɤ | tsʰɨ | sɤ | sɨ |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Pinyin | jian | jiong | qin | xuan | zhe | zhi | che | chi | she | shi | re | ri | ze | zuo | zi | ce | ci | se | si |
Tongyong pinyin | jian | jyong | cin | syuan | jhe | jhih | che | chih | she | shih | re | rih | ze | zuo | zih | ce | cih | se | sih |
Wade-Giles | chien | chiung | ch'in | shüan | chê | chih | ch'ê | ch'ih | shê | shih | jê | jih | tsê | tso | tzŭ | ts'ê | tz'ŭ | sê | sŭ |
Zhuyin | ㄐㄧㄢ | ㄐㄩㄥ | ㄑㄧㄣ | ㄒㄩㄢ | ㄓㄜ | ㄓ | ㄔㄜ | ㄔ | ㄕㄜ | ㄕ | ㄖㄜ | ㄖ | ㄗㄜ | ㄗㄨㄛ | ㄗ | ㄘㄜ | ㄘ | ㄙㄜ | ㄙ |
Esempio | 件 | 窘 | 秦 | 宣 | 哲 | 之 | 扯 | 赤 | 社 | 是 | 惹 | 日 | 仄 | 左 | 字 | 策 | 次 | 色 | 斯 |
IPA | ma˥˥ | ma˧˥ | ma˨˩˦ | ma˥˩ | ma |
---|---|---|---|---|---|
Pinyin | mā | má | mǎ | mà | ma |
Tongyong pinyin | ma | má | mǎ | mà | må |
Wade-Giles | ma1 | ma2 | ma3 | ma4 | ma0 |
Zhuyin | ㄇㄚ | ㄇㄚˊ | ㄇㄚˇ | ㄇㄚˋ | ㄇㄚ・ |
Esempio (tradizionale/semplificato) | 媽/妈 | 麻/麻 | 馬/马 | 罵/骂 | 嗎/吗 |
Altri progetti
- Wikimedia Commons contiene immagini o altri file su Wade-Giles
Collegamenti esterni
- (EN) Wade-Giles romanization, su Enciclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
wikipedia, wiki, libro, libri, biblioteca, articolo, lettura, download, scarica, gratuito, download gratuito, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, immagine, musica, canzone, film, libro, gioco, giochi, mobile, telefono, Android, iOS, Apple, cellulare, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, Web, computer